Volt Lines’ın Türkiye’deki en iyi ESOP politikasına sahip olmasının sebebi

For English please follow me >>>

Pek çok Girişimci ve CEO tarafından o kadar çok ESOP politikamızla ilgili soru alıyorum ki, eşim ESOP danışmanlığı vermem gerektiğine dair şakalar yapıyor. Ben de bunu profesyonel bir danışmanlık hizmetine çevirmek yerine bu yazımda size mükemmel bir ESOP politikasının nasıl olması gerektiğini ve neden Volt Lines’ın Türkiye’de en iyi politikaya sahip olduğunu anlatacağım. Yanılmaktan mutlu olurum.

Peki ESOP (ÇHOP) nedir?

ESOP’u Türkçe’ye ÇHOP yani “Çalışanların Hisse Opsiyon Planı” diye çevirebiliriz. Ama bu yazıda ESOP olarak isimlendirmeye devam edeceğim.

ESOP yani “Employee Stock Option/Ownership Plan” kısaca çalışanlara firmalarının birer hissedarı olma hakkı veren bir şirket politikası. Kabaca ekonomiyi çalışanlar (iş gücü) ve sermayeden oluşan iki ayaklı bir yapı olarak düşünebiliriz. Tutkulu, çalışkan ve hedef odaklı çalışanlar için çok güçlendirici olan bu politika, çalışanlara sermaye tarafını keşfetme fırsatı sunmakta.

Neden ESOP?

ESOP potansiyeli çok yüksek bir yatırım aracıdır. ESOP’u bir hisse senedi olarak düşünebiliriz ve bu hisse senedinin değeri zaman içerisinde binlerce katına çıkabilir, aynı sürede aldığınız maaşın ise hayatın akışı içerisinde eriyip kaybolma ihtimali yüksektir.

Daha kolay anlaşılır bir örnekle açıklamak isterim. Eğer Kristof Kolomb hala yaşıyor olsaydı ve Amerika’yı keşfinden (1492) itibaren her gün 5000$ kazanmış olsa dahi henüz milyarder olamayacaktı.

Bu örneği hesapladıktan sonra henüz 1992’de Amerika’ya göç etmiş Elon Musk’ın ben bu yazıyı yazarken net varlığının 289 Milyar $ olduğunu da belirtmek isterim.

Tüm bu gerçekler ortadayken her hafta defalarca gerçekleştirdiğimiz iş görüşmelerinde neredeyse hiçbir aday ESOP politikamızı sormuyor. Volt Lines’ın kurulduğu ilk günden beri inandığım temel bir felsefe var. Eğer bir teknoloji girişiminde (startup) çalışıyorsanız ESOP sahibi olmayı hak ediyorsunuz.

Maalesef ki ne tüm girişimler çalışanlarına bir ESOP politikası sunuyor ne de çalışanlar ESOP’un gerçek değerini tam anlamıyla kavrıyor. Bu yazıda size bir ESOP politikasını nelerin mükemmel yapacağına odaklanacağım ama ,siz de isterseniz, ESOP’un gerçek değerinin ne olduğunu başka bir yazıda seve seve ele alabilirim.

Her ESOP politikası eşit yaratılmamıştır

Girişimler ESOP politikaları sunuyor olsalar bile bu politikalar karşılaştırıldıklarında pek çok farklılık içermekte. BeingPractical bir tweet’inde, ESOP politikalarında hangi faktörlere dikkat etmeniz gerektiğini ve bu kriterlerin hangi özelliklere sahip olabileceğini etkileyici bir şekilde özetliyor.

İşte bir ESOP politikasını harika yapan şeyler ve Volt Lines’ın her kriterde nasıl başarılı olduğu

1. ESOP kime verilir: Bu oldukça basit. Tüm Volt Lines HQ çalışanları, pozisyonlarına bakılmaksızın ESOP alır.
2. Maaş karşılığında esnek ESOP mevcut mu?: Teknoloji şirketlerindeki ESOP’lar genellikle ilk hibe ile başlar (örn. opsiyon başına işlem fiyatı (strike price) 1$ olmak üzere 10.000 opsiyondan oluşan 10.000$ hibe). Fakat daha da başarılı uygulamalarda, çalışanların daha düşük maaş veya daha yavaş maaş artışları karşılığında daha fazla ESOP kazanma hakkı elde ettiğini görüyoruz. Bu tabii çalışanın talebine bağlı. Bayan Carter’ın burada da söylediği gibi, bu, çalışanların adil bir şekilde ödenmesini istemelerinin başka bir yolu.
3. Hak ediş süresi (Vesting Period): Uluslararası örneklere baktığımızda da 4 yıllık bir hak ediş süresinin en iyi seçenek olduğunu görüyoruz ve biz de bu şekilde uyguluyoruz.
4. ESOP havuzunun şirketin ilk hisse havuzundaki payı: Volt Lines kurulduğunda, tek kişilik girişimci olarak, asla tek başıma multi milyar dolarlık bir şirkete dönüşemeyeceğimizi biliyordum. Bu nedenle şirketin kuruluşunda ESOP havuzunun şirketin kuruluş hisselerinin %20’si olarak ayırıldı. Diğer bir deyişle, şirketin %20’si mevcut ve gelecekteki çalışanları için ayrılmış durumda.
5. Hak ediş takvimi (Vesting Schedule): Hak ediş takvimi, opsiyonların hak sahibine tahsis edilme zamanını belirler. Volt Lines, üstün uygulama (best practice) olarak görülebilecek olan, opsiyonların %25’inin ilk yılda kazanıldığı (genellikle “Default Cliff” olarak adlandırılır) ve kalan %75’lik pay için her ay, verilen seçeneklerin %2,083’ünü çalışana tahsis eden bir plan uygulamakta.
6. Tahsis: Çalışan için ayrılan hisseler hakkında resmi bilgilendirme anlamına gelen “Tahsis” bir çalışanın performansı ile ilişkili olmamalı ve ilk hibe sözleşmesinde belirtilen hak ediş takvimini takip etmelidir. Volt Lines’da uyguladığımız gibi 1 yıllık bir eşik ardından 3 yıl boyunca aylık bir hak ediş takvimi belirlendiyse çalışanın performansından bağımsız olarak şirket çalışanına ilgili hisselerin tahsisini yerine getirmelidir. Çalışanın performans düşüklüğü yaşamasını durumunda bunun sebeplerini anlamak ve çözümler üretmek, çözüm üretilemediği takdirde yolların ayrılması tahsis ile ilgili alınacak aksiyonlardan daha sağlıklı olacaktır. Volt Lines’da yarattığımız yüksek performans kültüründe bunun da çok etkili olduğuna inanıyoruz.
7. Hak ediş başlangıç tarihi: Bizim için yine kolay bir madde. Volt Lines’da hak ediş, katılma tarihinden itibaren başlar. Hibe sözleşmesi tarihi veya belirli bir sorumluluğun ya da pozisyonun başlangıcı gibi uygulamalar üstün uygulamadan geri kalmakta.
8. ESOP İlavesi: ESOP İlavesi, çalışan için daha fazla hisse opsiyonu ayrılan yeni bir hibe sözleşmesinin imzalanması anlamına gelir. Volt Lines’da, yeni sorumluluklar üstlenen ve performanslarında önemli ölçüde artış gösteren çalışanların 24. ayları dolduktan sonra ESOP ilavesi yapılmaktadır.
9. İşten ayrılma durumda hak ediş: Volt Lines çalışanları işten ayrılsalar dahi tahsis edilmiş tüm haklarını saklı tutmaktalar. Çalışanlarımıza hak ettiklerini veriyoruz.
10. Girişimin Exit’inde hak ediş: Volt Lines’ın başka bir kuruluş tarafından tamamen satın alınması durumunda hızlandırılmış hak ediş uygulanır. Bu uygulama 10.000 opsiyonu olan bir çalışan için şirket bu çalışanın 24. ayınızda Exit ederse sadece o tarihe kadar tahsis edilmiş olan 5.000 opsiyonun değil 10.000 opsiyonun tümünün çalışana Exit tarihinde tahsis edilmesi anlamına gelir. Tabii ki bu uygulama çalışanın o tarihte Volt Lines’da çalışmaya devam etmesi durumunda geçerli olacaktır, işten ayrılmış olanların hakları işten ayrılış tarihinde kendilerine tahsis edilmiş olan kadardır.
11. Ölüm veya Sakatlık Durumunda: Volt Lines’da bir çalışanın ölümü veya sakat kalması durumunda hızlandırılmış hak ediş uygulanır. Bazı ESOP politikalarının bu gibi durumlarda geri çekme (clawback) uyguladığına inanamıyorum!
12. Hak edilmiş opsiyonların satışı: Bu, Volt Lines’ın üstün uygulamaya uymadığı tek kriter. Volt Lines’da hak edilmiş opsiyonlarınızın satışı için CEO ve Yönetim Kurulu onayına ihtiyacınız var. Başka türlü bir yöntemin uygulanabilir olduğunu düşünmüyoruz.
13. ESOP Satışı: Hak ediş sahipleri, ikincil piyasa durumunda açtığımız geri alım programı ile ESOP’larını Volt Lines’a satabilirler. 2022’nin ilk çeyreğinin sonlarında bir geri alım programı gerçekleştirebileceğimizi umuyoruz.
14. Geri Alım: ESOP’umuz olgunlaştıkça, periyodik geri alım programları düzenlemek istiyoruz. Bu genellikle büyük yatırım turları ile birlikte olacaktır çünkü ikincil piyasa satışları genellikle büyük ölçekli turlarda gerçekleşmekte.
15. İşlem fiyatı: Volt Lines’da genellikle birincil piyasadaki hisse değerimize göre indirimli bir işlem fiyatı belirliyoruz. Bu tüm çalışanlara 1$’lık sabit bir işlem fiyatı belirlenen üstün uygulama ile paralel değil. Volt Lines’ın uygulamasında çalışanların katma değerlerinin ESOP’larına daha iyi yansıtıldığını düşünüyoruz. Örn. Volt Lines’a 2019 yılında katılan bir çalışanımız ile 2021 yılında katılan çalışanımızın aynı işlem fiyatına sahip olması çok adil olmazdı. Bu zaman aralığında bir cehennemden sağ kurtulduk 🙂
16. İşten ayrılma durumunda kullanım süresi: Çalışanlar işten ayrıldıktan sonra ESOP’larını istedikleri kadar saklayabilirler. Volt Lines işten ayrılan çalışanlarına herhangi bir kullanım süresi belirlemez.
17. ESOP iletişimi: Volt Lines çalışanlarına, teklif aşamasında yazılı ve imzalı bir ESOP bildirimi, up/out değerlendirmesinde imzalanan bir ESOP hibe sözleşmesi ve her ay hak edişin mevcut durumunu gösteren bir ESOP hesap dökümü sunmaktadır. Üstün uygulama örneği olmasa da şu anda maliyet/performans değerlendirmemizde en iyi seçenek bu uygulama oldu. Burada ESOP sözleşmelerimizin Hollanda yasalarına tabii Volt Lines B.V. şirketimiz seviyesinde uygulandığını ve Amsterdam mahkemeleri tarafından korunduğunu da belirtmek isterim.
18. Elde tutma süresi: 16. maddede olduğu gibi, elde tutma süresini sınırlamıyoruz.

Yukarıda açıkça belirtildiği gibi, Volt Lines sıralanan kriterlerin çoğuna olağanüstü bir düzeyde uymaktadır. Daha basit bir anlatımla mükemmel bir ESOP politikasına sahipseniz aşağıdaki karpuzu tutuyor gibi hissetmezsiniz.

Tüm bu bilgilerle ne yapmalı?

Türkiye’de bir kurucu girişimciyseniz, lütfen ESOP’a yatırım yapın! Hep beraber daha zengin ve çeşitli bir ekosistem kurarken aynı zamanda üstün yeteneklerin ilgisini çekebilmek ve onlara daha iyisini sunabilmek için elimizde olan tek yol bu.

Bir teknoloji girişiminde çalışıyorsanız ve şirketiniz ESOP sunmuyorsa, onlardan isteyin. Birçok kurucu girişimci bunu yapmak istiyor ama nasıl tasarlayacağını bilmiyor. Bu blog yazısı, iyi bir ESOP politikası için gereken hemen hemen tüm kriterleri kapsamakta.

Gel gör ki diğer bir seçeneğin bize katılmak olabilir. Volt Lines, geleneksel/verimsiz oyuncuların hakim olduğu milyarlarca dolarlık bir yerel pazarda çok hızlı büyüyor. Öte yandan, küresel akıllı otobüs pazarı, VC destekli girişimler tarafından tüm sektörü yeniden şekillendiriyor.

Teknoloji kullanarak kent içi hareketliliği daha sürdürülebilir hale getirmek seni de bizim kadar heyecanlandırıyorsa, açık pozisyonlarımızı görmek için web sitemizi inceleyebilirsin. Önümüzdeki 6 aylık dönemde ve sonrasında ekibimizi önemli ölçüde büyüteceğiz ve eminim ki her türlü yetenek için yerimiz var.

Ali Halabi
Kurucu ve CEO | Volt Lines